Witaj Inwestorze!
W poprzednim artykule [B033] Murowane ściany nośne parteru szeroko omówiłem temat doboru materiału i wykonania ścian nośnych w domu jednorodzinnym. Ale ściany to przecież nie tylko mur. Każdy dom musi posiadać przecież drzwi, okna, a czasem bramę garażową lub duże przejście w ścianie nośnej wewnątrz budynku (np. do otwartej kuchni). Wszystkie te elementy mają jeden wspólny mianownik: nad otworem znajduje się nadproże. I właśnie temu poświęcony jest dzisiejszy artykuł.
Wielkość otworu a wielkość stolarki
W swoim projekcie domu, na rzucie parteru lub piętra znajdziesz wymiary okien i drzwi. Podaje się je w formie litery, np. O – okno, W – witryna, D – drzwi oraz wymiarów: szerokość x wysokość np. 100x210cm. To bardzo proste oznaczenie kryje w sobie jednak kilka haczyków. W rzeczywistości nie jest to wymiar stolarki, tylko wymiar otworu. Oznacza to, że stolarka musi być odpowiednio mniejsza, żeby się zmieściła. W przypadku drzwi przyjmuje się standardowo, że do otworu o szerokości 100cm pasują drzwi o wymiarze 90cm (czyli takie, które po otwarciu będą miały 90cm w świetle otworu). Podobnie sprawa wygląda z oknami. Przykładowo: okno oznaczone na rysunku jako O-100×100 będzie w rzeczywistości miało wymiar zewnętrzny ramy około 97x97cm bo konieczne jest pozostawienie luzu montażowego. Rama okienna może mieć szerokość nawet 12cm, co daje wymiary szyby 73x73cm. Ostatecznie powierzchnia szyby jest o 47% mniejsza względem otworu 100x100cm!
Zmiana wielkości stolarki
Oczywiście architekci projektujący domy doskonale zdają sobie z tego sprawę i dobierają drzwi i okna odpowiednio większe. Z drugiej strony może się zdarzyć sytuacja w której Ty, jako Inwestor zdecydujesz, że chcesz zwiększyć szerokość lub wysokość okna. Taka zmiana wymaga oczywiście konsultacji z kierownikiem budowy, a na etapie murowania ścian jest ważna z jednego, bardzo istotnego powodu: długości nadproża. Każde nadproże nad każdym otworem dobierane jest tak, aby uzyskać odpowiednią nośność i długość oparcia na murze. Kiedy chcesz poszerzyć otwór musisz pamiętać, żeby zastosować również dłuższe nadproże. Dlatego murowanie ścian to ostatni moment żeby wprowadzić jakiekolwiek zmiany w stolarce. Potem wymiana nadproża na dłuższe będzie trudniejsza i bardziej kosztowna.
Wysokość otworów okiennych lub drzwiowych określona jest w odniesieniu do pozostałych elementów budynku. Zwykle w projekcie, obok wymiaru okna, podana jest wysokość na jakiej ma ono się znajdować (oznaczenie jako Hp, czyli wysokość parapetu). Zauważ, że każda zmiana poziomu posadzki, zmiana wysokości pomieszczenia, zastosowanie ciepłego montażu, zmiana wysokości położenia nadproża i parapetu – wpływają na wysokość otworu okiennego, a tym samym okna. Kiedy zdecydujesz się na zmianę wysokości okna lub drzwi musisz mieć to wszystko na uwadze.
Uwaga:
Podczas budowy ścian szczególnie należy zwrócić uwagę na wysokość nadproży w ścianach wewnętrznych. Standardowo przyjmuje się wysokość otworu potrzebnego do zamontowania drzwi wynoszącą 208cm licząc od poziomu wykończonej podłogi. Na etapie murowania ścian, podłogi jeszcze nie ma, więc trzeba przyjąć wartość z projektu. Niestety niedokładności wykonania wylewki poziomu zero, niedokładności wykonania późniejszych warstw posadzki mogą spowodować, że wymagany wymiar będzie zbyt mały. Aby tego uniknąć warto sprawdzić poziom wszystkich nadproży niwelatorem (poproś o to wykonawcę) i ustawić je tak, aby uzyskać wysokość otworu 208-210m + grubość warstw wykończeniowych nawet w najbardziej nierównym miejscu.
Jaką funkcję pełnią nadproża i podciągi?
Zadaniem ściany nośnej jest przenoszenie obciążenia z wyższej kondygnacji (tak samo ze stropu, z dachu itp.) na fundament. Jeżeli wytniemy w ścianie otwór, to dalej musi ona spełniać swoją funkcję. Obciążenie będzie wtedy przenoszone przez nadproże lub podciąg, na ścianę przy krawędzi otworu i dalej na fundament. Inaczej można to opisać następująco: nadproże lub podciąg oraz ściana tuż obok otworu muszą przejąć funkcję “brakującego” fragmentu ściany. Dlaczego to takie istotne? Ponieważ na właściwy dobór i wykonanie nadproża (lub podciągu) składa się kilka rzeczy:
- Nadproże (podciąg) przenosi obciążenie od tego co znajduje się powyżej. Czasami będzie to strop, czasami dach, czasami ściana, a czasami tylko ciężar własny i ciężar elewacji. Za przyjęcie właściwego obciążenia i dobór nośności nadproża odpowiedzialny jest projektant. Dlatego zmiana, np rodzaju zastosowanego rozwiązania musi być uzgodniona z kierownikiem budowy lub projektantem.
- Szerokość otworu, również wpływa na nośność nadproża (podciągu). Logicznym jest przecież, że szersze nadproże musi przenieść więcej obciążenia. Czyli każda zmiana szerokości oznacza również konsultację z kierownikiem budowy i projektantem.
- Całe obciążenie jakie przypada na nadproże (podciąg) przekazywane jest na mur po obu stronach otworu. Oznacza to, że niewielki fragment muru musi przenieść stosunkowo duże obciążenie na małej powierzchni. Żeby wszystko działało jak należy i żeby mur nie pękał, konieczne jest dobranie odpowiedniej długości oparcia nadproża zależnie od obciążenia i materiału z jakiego wykonany jest mur.
POSŁUCHAJ PODCASTU "DYLEMATY BUDOWLANE"
Nowe odcinki dostępne na YouTube i platformach podcastowych w każdy wtorek o 19:00
Różnica pomiędzy nadprożem i podciągiem
W tym artykule posługuję się jednocześnie pojęciem nadproża i podciągu. W rzeczywistości oba te elementy konstrukcyjne działają dokładnie tak samo, czyli przenoszą obciążenia nad otworem na mur. Różnica jest właściwie czysto umowna: nadprożem nazywa się element nad drzwiami lub oknami, natomiast podciągiem nazywa się element, który podpiera strop, ścianę lub dach nad większym otworem, bez stolarki. Zasady projektowania i wykonania podciągu lub nadproża są dokładnie takie same. Zamiennie używam też słowa “belka” dla obydwu rozwiązań.
Podstawowe typy nadproży
1. Nadproża typu L19
Są to prefabrykowane belki w kształcie litery “L” o wysokości 19cm (stąd nazwa) i szerokości podstawy 9cm. Występują w trzech odmianach:
- N – do ścian nośnych obciążonych stropami,
- S – do ścian nośnych nie obciążonych stropami,
- D – do ścian działowych.