Rozmieszczenie pomieszczeń względem stron świata
Gdy wstępnie wybierzesz już jeden lub kilka projektów domu, które spełniają Twoje oczekiwania pora na kolejny krok. Musisz zastanowić się w jaki sposób ustawić dom na Twojej działce. Oczywiście dużą pomocą będzie tu Architekt, który dokona adaptacji i umiejscowi budynek we właściwym miejscu. Jednak, jak zwykle, zalecam żebyś najpierw samodzielnie przemyślał ten temat i określił swoje potrzeby. W tym wpisie znajdziesz podstawowe zasady według jakich zwykle ustawia się budynek względem stron świata oraz odpowiedź jak taki układ wygląda w praktyce. Zapraszam do lektury.
Ustawienie teoretyczne i zasada podążania za słońcem
Powszechnie przyjęta zasada mówi, że należy rozmieszać pomieszczenia tak aby było w nich jak najwięcej światła, podczas gdy z nich korzystamy. Pomieszczenia w których przebywamy rano powinny być od wschodu. Pomieszczenia w których przebywamy w dzień, od południa, a pomieszczenia w których przebywamy wieczorem, od zachodu. W takim układzie mamy zatem:
- Od wschodu: sypialnia, domowe biuro, kuchnia
- Od południa: salon, jadalnia, taras, pokój dziecięcy, łazienka
- Od zachodu: salon, jadalnia, taras, łazienka,
- Od północy: wiatrołap, pomieszczenie gospodarce (spiżarnia, schowek), kuchnia, garaż
Schematycznie można to przedstawić w następujący sposób:
Taki podział zapewnia domownikom maksymalny dostęp do naturalnego światła dziennego. Rankiem, gdy znajdujesz się w sypialni budzi Cię wschodzące słońce. Śniadanie w kuchni również zjesz o wschodzie słońca. Jeżeli pracujesz w domowym biurze to również możesz zacząć dzień pracy przy promieniach wschodzącego słońca. W południe oraz po południu spędzisz czas w nasłonecznionym salonie i jadalni, a w ciepłe dni na tarasie. Pokój zabaw dla dziecka będzie dobrze oświetlony przez cały dzień. Łazienka bliżej strony zachodniej zapewni ciepło na wieczorną kąpiel. Pozostałe pomieszczenia zlokalizowane od północy nie są bezpośrednio nasłonecznione, ale to nic nie szkodzi. Są to pomieszczenia techniczne i nie przebywasz tam zbyt długo.
Jest to najbardziej popularny sposób rozmieszczenia pomieszczeń w domu względem stron świata. Dlatego przypatrzmy mu się bliżej.
Ten artykuł to jedynie ułamek informacji jakie będą Ci potrzebne przy budowie domu. Zapisz się na newsletter i dowiedz się więcej!
Oświetlenie pomieszczeń zimą
W porze zimowej oraz w pochmurne dni wiosny i jesieni gdy naturalnego światłą słonecznego jest mało, wtedy układ pomieszczeń, który opisałem wyżej sprawdza się bardzo dobrze. W każdym pomieszczeniu w którym przebywasz, jest maksymalnie dużo naturalnego światła i ciepła pochodzącego od słońca. Dzięki temu nie ma potrzeby zapalania świateł sztucznych w domu (oszczędność na energii elektrycznej). Poza tym ludzki wzrok dużo bardziej woli światło naturalne od sztucznego. Promieniowanie słoneczne jest wystarczające do ogrzania pomieszczenia, lub po prostu wspomaga centralne ogrzewanie w zimne dni. W takim okresie chcielibyśmy mieć jak największe okna, aby jeszcze lepiej wykorzystać te naturalne zalety słońca.
Oświetlenie pomieszczeń latem
Latem oraz w słoneczne dni wiosny i jesieni naturalnego światła i ciepła słonecznego jest dużo, a nawet bardzo dużo. Przyjrzyjmy się zatem jeszcze raz takiemu samemu układowi pomieszczeń, ale tym razem w gorący, lipcowy dzień. Wschód słońca przypada około godziny 5:00, ale widno robi się już wcześniej. Jeżeli wstajesz o 6:00 to słońce jest już na tyle wysoko, że zaczyna nagrzewać pomieszczenia od wschodu: sypialnię, kuchnię, biuro. Przy śniadaniu jest już ciepło, a do pracy w domowym biurze lub do oglądania telewizji trzeba już zasłonić okno, bo światło zbyt mocno odbija się od ekranu. W południe oraz po południu słońce jest już wysoko i bardzo mocno nagrzewa salon jadalnię i pokój zabaw dziecka, które zlokalizowane są od strony południowej lub zachodniej. Im większe okna tym mniej cienia wewnątrz. Nie ma możliwości oglądania telewizji ani pracy przy komputerze bez zasłonięcia okien. Niestety cień jest wtedy tylko w północnej części domu, czyli w pomieszczeniach gospodarczych. Taras w upalny dzień jest zbyt nagrzany, aby na nim komfortowo przebywać. Ewentualnie można się opalać. Łazienka jest nagrzana w sam raz na zimną kąpiel. Najprzyjemniejsze zacienienie i temperatura panują w tym czasie w pomieszczeniach zlokalizowanych od północy, czyli w garażu, wiatrołapie, kotłowni.
Jak widzisz latem sytuacja całkowicie się odwróciła. Duże, przeszkolone powierzchnie działają jak szklarnia, a w pomieszczeniach gdzie przebywasz brakuje cienia. Na ten problem są dwa, powszechne sposoby: rolety okienne zewnętrzne i klimatyzacja. Można też dodatkowo posadzić drzewa liściaste od południa – zimą nie mają liści, a latem ograniczą dostęp promieni słonecznych. Można tak zrobić jednak trzeba się liczyć z koniecznością regularnego czyszczenia rynien i grabienia liści.
Rolety okienne są dobrym sposobem na ograniczenie ilości wpadającego światła. Zwróć jednak uwagę, że im większe okna, tym więcej rolet, tym większy koszt budowy. A jeżeli masz okna trójkątne to koszty wzrosną jeszcze bardziej. I co się dzieje w praktyce? Masz piękny dom z dużymi oknami po to, żeby jak najwięcej światła wpadało do środka, a przez przynajmniej dwa miesiące w roku są one całkowicie zasłonięte, a w domu jest tak ciemno, że trzeba w dzień zapalać światło. Może w takim wypadku klimatyzacja? Jak najbardziej tak, jednak jeżeli chcesz ją zamontować to najlepiej przewidzieć to już na etapie projektu. Wtedy masz szanse optymalnie poprowadzić kanały wentylacyjne i przewidzieć miejsce na centralę wentylacyjną. A dodatkowo będziesz musiał liczyć się ze znacznym rachunkiem za energię elektryczną. W najbardziej upalne dni trzeba będzie zasłonić okna, jednocześnie zapalić światła i włączyć klimatyzację. Czy przesadzam? Niekoniecznie.
Latem chciałoby się mieć jak najmniejsze okna i odwrócić układ pomieszczeń tak aby te codziennego użytku były od północy. Dlatego przy wyborze projektu odradzam zastosowanie wielu, dużych okien. Okna średniej wielkości zwykle w zupełności wystarczą w codziennym użytkowaniu.
Jak wygląda Twój dzień?
Powyżej opisałem przykład w którym cały dzień przebywasz w domu, ale pewnie nie jest to zgodne z rzeczywistością. Przecież każdy człowiek ma własny tryb dnia, do tego różny w tygodniu i w weekendy. Dlatego ponownie polecam zastanowić się nad potrzebami Twoimi i Twojej rodziny. Przecież ogólne wytyczne wcale nie muszą Ci odpowiadać. Najczęściej jest przecież tak, że ludzie w ciągu dnia pracują, a czas w domu spędzają dopiero po południu i w nocy. Podobnie dzieci – w dzień są w szkole. A Ty może pracujesz na nocne zmiany? Może w weekendy nie ma Cię w domu? Może latem uwielbiasz wylegiwać się na tarasie w pełnym słońcu? Jak zmieniają się Twoje potrzeby latem i zimą? Jakie masz dotychczasowe doświadczenia?
Przemyśl swoje własne potrzeby i pod tym kątem analizuj projekt domu.
Praktyczne ustawienie pomieszczeń względem stron świata
Zakładając dość ogólny przypadek, że w domu powinno być w sam raz światła i ciepła przez cały dzień i o dowolnej porze roku przedstawię Ci mój pomysł na układ pomieszczeń w domu.
- Salon: od wschodu. Latem nie przegrzewa się, a po południu słońce nie świeci w telewizor/komputer i jest zacieniony. Jednocześnie można zastosować dość duże okno aby zimą było sporo światła i ładny widok. Podobną zasadą można się kierować przy umieszczaniu pokoju dla dziecka.
- Taras: od wschodu. Z tarasu korzysta się głównie w pogodne i ciepłe dni. Wtedy też na tarasie szukamy raczej cienia a nie słońca. Latem, po południu taras od wschodu będzie już zacieniony.
- Kuchnia i jadalnia: od północy. Kuchnia jest pomieszczeniem, które generuje sporo ciepła przy gotowaniu i nie ma potrzeby dogrzewać go dodatkowo słońcem. Poza tym przy kuchni może znajdować się spiżarnia, która z definicji powinna być pomieszczeniem chłodniejszym, bez dostępu słońca. Jadalnia powinna, dla wygody, przylegać do kuchni, np. może być pomiędzy kuchnią a salonem.
- Pokój, biuro: od zachodu lub od wschodu. Zależnie od tego czy pracujesz rano czy wieczorem oraz od tego czy potrzebujesz dużo naturalnego światła czy raczej go unikasz (monitory).
- Sypialnia: od północy. Pomieszczenie chłodniejsze i ciemniejsze tworzy warunki bardziej sprzyjające do snu.
- Łazienka: od południa. To małe pomieszczenie w którym dobrze jest utrzymywać temperaturę wyższą o około 3 stopnie niż w pozostałych pomieszczeniach. Słońce od strony południowej będzie je naturalnie dogrzewało.
- Wiatrołap, pomieszczenia gospodarcze, kotłownia i garaż: bez znaczenia. Po prostu powinny być ustawione tak aby pasowały do układu pozostałych pomieszczeń i układu domu na działce.
Powyższą propozycję ustawienia pomieszczeń względem stron świata można przedstawić na rysunku:
Wjazd na działkę od północy, południa, wschodu, zachodu?
Podobnie jak w przypadku rozmieszczenia pomieszczeń w domu względem stron świata, tak i tutaj panuje powszechna zasada mówiąca z której strony najlepiej mieć wjazd na działkę (a tym samym drogę dojazdową). Teoretycznie najlepszy jest układ gdy masz wjazd od północy bo pokrywa się to z układem pomieszczeń. Klasycznie, właśnie od północnej strony ulokowany jest garaż i wiatrołap. Jednocześnie najgorszy jest układ z wjazdem od południa bo tam właśnie powinny być pomieszczenia dobrze nasłonecznione.
Moim zdaniem strona z której będzie wjazd na działkę ma znaczenie drugorzędne. Najważniejsze jest aby dopasować układ pomieszczeń w domu do swoich potrzeb. Gdy tak zrobisz to miejsce gdzie powinien być garaż i wjazd będzie po prostu wynikiem wcześniejszych ustaleń. Jeżeli masz dużą działkę nic nie stoi na przeszkodzie żeby zrobić wjazd do garażu i wejście „z boku” domu.
Myślisz, że podane tu informacje mogą się jeszcze komuś przydać? Udostępnij je!
Na co jeszcze warto zwrócić uwagę podczas ustawiania domu na działce?
Rola Architetka
Osobą odpowiedzialną za ustawienie w odpowiedni sposób Twojego domu na działce jest Architekt dokonujący adaptacji projektu gotowego. On weźmie pod uwagę ustalenia Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego (MPZP) lub Warunków Zabudowy (WZ), oraz warunki wynikające z przepisów Prawa Budowlanego i innych aktów prawnych. Zwykle najważniejsze z tych ograniczeń dotyczą odległości od granicy działki oraz linii zabudowy (czyli odległości elewacji frontowej od granicy działki). Ponadto Architekt powinien też zaprojektować gdzie będą przechodziły media. Na tym etapie potrzebna będzie Twoja ścisła współpraca z Architektem, żeby dom był usytuowany dokładnie tak jak oczekujesz. Dlatego chciałbym zwrócić Twoją uwagę na kilka aspektów.
Ukształtowanie działki
Idealnie jest gdy działka jest płaska. Jeżeli jednak Twoja działka posiada spadek to konieczne będzie potem wyrównanie poziomu terenu wokół domu. Jeżeli spadek jest bardzo duży możliwe, że trzeba będzie wykonać piwnicę. Musisz mieć świadomość, że prace ziemne są bardzo drogie (dużo droższe niż się wydaje), a więc każda zmiana ukształtowania terenu będzie miała istotny wpływ na koszty budowy. Warto ustalić z Architektem taki sposób usytuowania budynku i zagospodarowania terenu aby maksymalnie ograniczyć prace ziemne.
Doprowadzenie mediów
Media, czyli prąd, woda, gaz, kanalizacja, które będą podłączone do Twojego domu muszą znajdować się w odpowiednich odległościach od siebie. Wszystkie będą prowadzone pod ziemią, zwykle od strony drogi wjazdowej. Najlepiej nie planować ich przebiegu (szczególnie wody i kanalizacji) pod podjazdem, chodnikami, tarasami, drzewami itp. Dzięki temu łatwiej będzie się do nich dostać w razie awarii.
Odległość od drogi dojazdowej
Jeżeli ta odległość nie jest narzucona przez MPZP lub WZ to można samodzielnie ustalić jak daleko ma znajdować się dom od drogi dojazdowej. Im dalej tym większy będzie koszt podjazdu, ale jednocześnie więcej miejsca na samochody i łagodniejszy spadek jeżeli droga dojazdowa jest niżej lub wyżej niż dom. Ma to szczególne znaczenie gdy droga dojazdowa ma być w przyszłości przebudowywana. Może się zdarzyć, że istniejąca obecnie droga gruntowa będzie za kilka lat wyłożona kostką brukową a to zawsze powoduje jej podniesienie o co najmniej kilkanaście centymetrów. W takim wypadku lepiej mieć dom dalej żeby podjazd był łagodniejszy.
Kuchnia od frontu
Powszechnie uważa się, że kuchnia powinna być umiejscowiona tak aby był z niej widok na to co dzieje się przed domem. Rzeczywiście warto wiedzieć, czy ktoś przyjechał lub puka do drzwi, ale kuchnia wcale nie musi do tego służyć. Pomysł na takie umiejscowienie kuchni pochodzi prawdopodobnie z czasów gdy Pani Domu całe dnie spędzała na pracy w kuchni. W dzisiejszych czasach w kuchni wcale nie spędza się całego dnia, a o tym czy ktoś jest przed domem dowiemy się zaglądając do wiatrołapu. Nic też nie stoi na przeszkodzie aby zamontować domofon z kamerą albo monitoring wokół domu.
Sąsiednie budynki
Oprócz odległości od sąsiednich budynków jakie mogą wynikać z przepisów prawa warto też zwrócić uwagę na to w jaki sposób zacieniają one działkę i jak może to wpłynąć na późniejsze zacienienie domu. Jeżeli odległość do sąsiada jest bardzo mała warto też zastanowić się nad odpowiednim układem okien w domu tak aby zapewnić sobie więcej prywatności.
Zagospodarowanie działki
Już teraz warto wraz z Architektem zastanowić się w jaki sposób będzie zagospodarowana cała działka. Co będzie znajdowało się przed i za domem oraz po bokach. Jeżeli działka jest wąska dobrze jest zapewnić odpowiednio szeroki (min. 4m) przejazd za dom. Może część prac warto wykonać wcześniej gdy dostęp do wszystkich zakamarków działki jest swobodny? Może trzeba przewidzieć dodatkową przestrzeń na zewnętrzny garaż lub wiatę (szczególnie dla domów ogrzewanych paliwem stałym)? Może jakaś część działki będzie wyłączona z użytku ze względu na konieczność zamontowania przydomowej oczyszczalni ścieków z drenażem rozsączającym? Jak ma wyglądać ogród lub strefa wypoczynkowa? W odpowiedzi na te pytania również pomoże Ci Architekt. Im więcej czasu poświęcisz na rozmowy z Architektem, tym lepiej.
Buduj praktycznie
Najniższa cena
Usytuowanie domu na działce wpływa na koszty inwestycji głównie przez sposób zagospodarowania działki. Im mniej elementów architektonicznych, mniej utwardzenia terenu, mniej prac ziemnych, tym taniej.
Najwyższa jakość
Wysoką jakość należy tutaj rozumieć poprzeć jak najlepsze dopasowanie domu i jego otoczenia do Twoich potrzeb. Żeby to zrobić postaraj się zaplanować możliwie jak najwięcej detali już teraz. Najlepiej z udziałem Architekta.
Najkrótszy czas
Jeżeli zależy Ci na jak najszybszej budowie postaw na prostotę rozwiązań. Łatwiejsze w wykonaniu i mniej detali związanych z zagospodarowaniem działki tym będzie szybciej. Np. zamiast skomplikowanych wzorów kostki brukowej wybierz prosty podjazd w jednym kolorze.
Podsumowując: Jak zwykle przy planowaniu wszystko zależy od Twoich potrzeb, więc im więcej pracy włożysz w ich sprecyzowanie tym lepiej. Jednocześnie warto o tych potrzebach rozmawiać z Architektem. Jest to osoba, która dzięki swojemu doświadczeniu doradzi Ci najlepsze rozwiązanie. Ale tylko gdy dokładnie opiszesz mu swoje oczekiwania.
Krystian Lemkowski 🙂
Przeczytaj też pozostałe wpisy z serii „jak wybrać projekt domu”:
[B003] Jak wybrać projekt domu część 1/4 – określ potrzeby
[B004] Jak wybrać projekt domu część 2/4 – idealny układ pomieszczeń
[B005] Jak wybrać projekt domu część 3/4 – ustawienie domu względem stron świata
[B006] Jak wybrać projekt domu część 4/4 – wizualizacja a rzeczywistość