Jak rozplanować układ pomieszczeń w domu?
W poprzednim wpisie dokładnie opisałem jak określić ilość i wielkość pomieszczeń w domu, która będzie dla Ciebie najlepsza. Jeżeli masz już to rozpisane to możemy przejść dalej, do zastanowienia się nad układem pomieszczeń. Nie będziemy się jednak zajmowali projektowaniem domu – to jest zadanie dla Architekta. A jeżeli wybierasz spośród gotowych projektów to tak naprawdę Twoim zadaniem jest sprawdzenie, czy projekt odpowiada Twoim potrzebom. Niestety oprócz tych potrzeb są też pewne ograniczenia, np. formalne.
Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego lub Warunki Zabudowy
Te dwa dokumenty (w skrócie MPZP i WZ) są ustalane przez organy administracji publicznej w celu określenia co, gdzie i jak można budować. Są tam zapisane zwykle takie warunki jak: maksymalna wysokość i ilość kondygnacji; kąt i kształt połaci dachowej; maksymalna powierzchnia zabudowy; maksymalna szerokość elewacji frontowej itp. W praktyce oznacza to, że będziesz musiał wybrać taki projekt, który nawiązuje do okolicznej zabudowy. Sprawdź dokładnie zapisy w tych dokumentach już na etapie szukania projektu. Ograniczenia tam zawarte mogą w dość istotny sposób ograniczyć Twój wybór.
Jeżeli nie zapoznałeś się jeszcze z MPZP lub WZ dla swojej działki to zrób to koniecznie. Najdokładniejsze informacje znajdziesz w Urzędzie Miasta lub Gminy. Tam dowiesz się czy Twoja działka jest objęta MPZP czy też nie. Jeżeli nie to będziesz musiał złożyć wniosek o wydanie WZ.
Jeśli nie wiesz jak zabrać się za formalności związane z uzyskaniem pozwolenia na budowę to zapraszam do artykułu [B008] Budowa domu na działce rolnej i budowlanej 2020 – krok po kroku.
Dom parterowy czy z poddaszem użytkowym?
Jeżeli MPZP lub WZ ogranicza Twój wybór domu parterowego lub z poddaszem użytkowym to możesz pominąć ten akapit. Jeżeli jednak obie możliwości są dopuszczalne to pora zastanowić się co wybrać? Poniżej znajdziesz porównanie najważniejszych cech obydwu rodzajów domów. Nie zawsze są to jednoznaczne wady lub zalety. Musisz zastanowić się jak każda z cech jest dla Ciebie ważna i jak bardzo odpowiada Twoim potrzebom.
| Dom parterowy | Dom z poddaszem użytkowym |
| Lepiej sprawdza się na dużych działkach | Zalecany dla działek o mniejszej powierzchni i węższych |
| Podział pomieszczeń na strefę dzienną, nocną i gospodarczą musi być wyraźnie zaznaczony w projekcie | Naturalny podział strefy dziennej, gospodarczej i nocnej przez rozmieszczenie pomieszczeń na różnych kondygnacjach. |
| Łatwiejsza komunikacja dla małych dzieci i osób starszych. Większa powierzchnia korytarzy | Schody utrudniają komunikację osobom starszym i małym dzieciom. Konieczna dodatkowa powierzchnia dla klatki schodowej. |
| Brak skosów umożliwia bardziej swobodną aranżację wnętrz. | Skosy utrudniają aranżację wnętrz na poddaszu, pomieszczenia są mniej ustawne. |
| Mniejsza energooszczędność ze względu na większą powierzchnię ścian, dachu oraz ilość mostków termicznych. | Bardziej zwarta bryła budynku, mniejsza powierzchnia ścian i dachu poprawiają energooszczędność. |
| Duży strych i możliwość prowadzenia instalacji wentylacyjnej nad parterem | Mały strych, możliwość prowadzenia instalacji wentylacyjnych nad piętrem |
| Zwykle krótszy czas budowy niż dom z poddaszem użytkowym. | Zwykle dłuższy czas budowy ze względu na konieczność wykonania stropu. |
| Zwykle wyższy koszt budowy w przeliczeniu na 1m2. | Zwykle niższy koszt budowy w przeliczeniu na 1m2. |
| Utrudniona możliwość rozbudowy lub późniejszej adaptacji części budynku | Istnieją projekty przeznaczone do późniejszej adaptacji poddasza. |
| Brak problemów z nadmiernym nagrzewaniem się pomieszczeń na poddaszu. | Latem pomieszczenia na poddaszu nagrzewają się bardziej niż na parterze. |
Jak widzisz w powyższej tabeli wcale nie poruszam kwestii wyglądu domu i pomieszczeń. Strona estetyczna każdego projektu jest bardzo indywidualnym aspektem i musisz się na nią zastanowić samodzielnie.
Chociaż wybór pomiędzy domem parterowym, a z poddaszem użytkowym jest bardzo ważny dla całej budowy to kryteria wyboru są dość jasne i proste. Znasz już też wady i zalety obu rozwiązań. Zastanów się który zestaw cech bardziej Ci odpowiada i to wystarczy aby podjąć decyzję.
Myślisz, że podane tu informacje mogą się jeszcze komuś przydać? Udostępnij je!
Czytelny podział stref
Niezależnie od tego czy wybierzesz dom parterowy czy z poddaszem użytkowym, dobry projekt musi mieć wyraźny podział funkcjonalny pomieszczeń. Innymi słowy: pomieszczenia o podobnych funkcjach muszą znajdować się blisko siebie. Główne strefy jakie możemy wyróżnić to: dzienna, nocna i gospodarcza. Gdy przeglądasz gotowe projekty przyjrzyj się im uważnie pod tym kątem. Wnętrza w których ten podział nie jest zachowany powinny wzbudzić Twoją czujność i możliwe, że nie będą one najlepszym wyborem. Korzystając z listy pomieszczeń z poprzedniego wpisu można je pogrupować w następujący sposób:
Strefa dzienna
Przeznaczona jest do codziennego użytkowania oraz przyjmowania gości. Tutaj powinieneś spędzać większość swojego aktywnego czasu. Znajdują się w niej przede wszystkim: salon, kuchnia z jadalnią oraz łazienka lub WC. Dodatkowo mogą tu być też mniejsze pomieszczenia takie jak: spiżarnia, dodatkowy pokój lub domowe biuro, wiatrołap i komunikacja (w tym klatka schodowa). Wszystkie pomieszczenia z tej strefy powinny być zlokalizowane blisko siebie i w taki sposób aby przechodzenie pomiędzy nimi było łatwe i swobodne.
Strefa nocna
Jest to strefa wydzielona dla domowników, nie przewiduje się w niej przyjmowania gości i dużego ruchu. Znajdują się w niej zwykle pokoje sypialne oraz dodatkowo łazienka lub WC i garderoba. Strefa ta powinna być wyraźnie oddzielona od strefy dziennej tak aby zapewnić komfortowy wypoczynek nawet, gdy w pozostałej części domu toczy się normalne życie. W domach z poddaszem użytkowym strefa ta w naturalny sposób jest wydzielona jako osobna kondygnacja.
Strefa gospodarcza
Strefa ta powinna być oddzielona od dwóch pozostałych. Nawet w przypadku kotłowni gazowej warto wydzielić osobne pomieszczenie w miejscu oddalonym od części nocnej ze względu na słyszalne dźwięki pochodzące od pracującego kotła. Kotłownia na paliwo stałe musi być bezwzględnie oddzielona od pozostałych pomieszczeń. Pomieszczenie gospodarcze w formie małego schowka powinno być przydzielone do strefy zależnie od tego co w nim będzie magazynowane. Ostatnim pomieszczeniem, które znajduje się w tej strefie jest garaż. Dobrze jest, gdy nie ma on bezpośredniego połączenia (przejścia) z pomieszczeniami strefy dziennej lub nocnej.
Pomiędzy strefami - komunikacja
Powierzchnia przeznaczona na komunikację zwykle nie jest osobnym pomieszczeniem, jednak stanowi istotny punkt w wykazie powierzchni całego domu. W jej skład wchodzą korytarze i powierzchnie wspólne dla różnych pomieszczeń, oraz klatka schodowa w domach z poddaszem użytkowym. W dobrym projekcie ta powierzchnia powinna być ograniczona do minimum lub wykorzystana jednocześnie jako część np. salonu.
Schody powinny być umieszczone w centralnym punkcie domu, w miejscu gdzie krzyżują się przejścia z i do różnych pomieszczeń. Zdarzają się projekty domów, gdzie schody (dla oszczędności powierzchni) umiejscowione są w salonie tak, że pierwszy stopień znajduje się w najdalszym rogu domu. Takie rozwiązania są bardzo nie praktycznie i zalecam ich unikać.
Ten artykuł to jedynie ułamek informacji jakie będą Ci potrzebne przy budowie domu. Zapisz się na newsletter i dowiedz się więcej!
Praktyczny podział stref
Oprócz powszechnie znanego podziału funkcjonalnego przestrzeni w domu na strefy dzienną, nocną i gospodarczą chciałbym Ci zaproponować dodatkowy podział pomieszczeń pod kątem komunikacji. Mianowicie podzielimy je na „czyste” i „brudne”. Są to nazwy umowne tylko na potrzeby tego wpisu. Pomieszczania „brudne” to te w których chodzi się zwykle w butach. Pokrywają się one częściowo z pomieszczeniami strefy gospodarczej. Możemy do nich zaliczyć: garaż, kotłownię, pomieszczenie gospodarcze i wiatrołap. Pomieszczenia które określam jako „czyste” to te w których nie chodzi się w butach i są to wszystkie pozostałe pomieszczenia. Po co wprowadzać taki dodatkowy podział? Dlatego że wtedy łatwiej przemyśleć w jaki sposób będziesz poruszał się po swoim przyszłym domu. Przeglądając dowolny projekt zastanów się, czy wchodząc do domu w brudnych butach chcesz od razu znaleźć się w salonie? Raczej nie, dlatego też na wejściu jest wiatrołap. Kontynuując to rozumowanie prześledź jak będziesz poruszał się w takim domu. Najlepszym rozwiązaniem jest, gdy można przejść do dowolnego pomieszczenia „brudnego” (np. z wiatrołapu) bez przechodzenia przez żadne pomieszczenie „czyste”. I tak samo odwrotnie: można przejść do dowolnego pomieszczenia „czystego” (np. z salonu) bez przechodzenia przez żadne pomieszczenie „brudne”. Osobiście najbardziej lubię rozwiązanie, które można przedstawić tak: pierwszym pomieszczeniem przy wchodzeniu do domu jest wiatrołap. Z wiatrołapu można wejść do pomieszczeń „czystych” oraz do pomieszczeń „brudnych” – najpierw do kotłowni, a przez kotłownię do garażu. Taki układ pomieszczeń ma dwie zalety. Pierwsza: pomieszczenia „czyste” oddzielone są od kotłowni przez dwie pary drzwi (oddzielenie od zabrudzeń i hałasu). Druga: garaż oddzielony jest od strefy dziennej i ogrzewanej przez dwie pary drzwi (oddzielenie od zimna, hałasu i zapachów).
Dlaczego poświęcam tyle uwagi temu tematowi? Bo często można spotkać układy pomieszczeń w których pomieszczenia „czyste” i „brudne” się mieszają. Np. wejście do WC umieszczone jest w wiatrołapie. Przechodząc zatem z salonu do WC trzeba przejść przez wiatrołap, w którym z definicji często chodzi się w butach. Takie rozwiązanie nie sprzyja utrzymaniu czystości w domu.
Wiedząc to wszystko zastanów się nad swoimi potrzebami pod kątem poruszania się po domu. Które przejścia są dla Ciebie ważne (np przejście między kuchnią a salonem) a których nie potrzebujesz (np. pomiędzy częścią mieszkalną a garażem). Żeby sobie to ułatwić możesz narysować schemat taki jak ten poniżej. Każdy prostokąt to jedno pomieszczenie, a strzałka je łącząca oznacza że jest między nimi przejście. Dzięku temu łatwiej ocenisz funkcjonalność dowolnego projektu.
Buduj praktycznie
Najniższa cena
Dom najtańszy w budowie i ogrzewaniu to najczęściej dom z poddaszem użytkowym. W szczególnych przypadkach może okazać się odwrotnie, dlatego cena zawsze wymaga indywidualnej kalkulacji.
Najwyższa jakość
Jakość na tym etapie może być rozumiana jako komfort użytkowania. Im lepiej dopasowany dom do Twoich potrzeb tym bardziej komfortowy.
Najkrótszy czas
Dom parterowy jest zwykle szybszy w budowie niż dom z poddaszem użytkowym. Najgorsze pod tym względem są domy z piwnicą.
Poprawna wentylacja pomieszczeń
Ostatni, ale równie ważny punkt na który chcę zwrócić uwagę przy wybieraniu najlepszego układu pomieszczeń to kwestia wentylacji. W nowoczesnym budownictwie każde pomieszczenie powinno mieć swoją własną wentylację. Przepisy budowlane dopuszczają brak wentylacji np. w pokojach, jednak taka oszczędność wyraźnie odbija się na komforcie użytkowania. Jeżeli planujesz zastosować wentylację mechaniczną to bez problemu można będzie ją doprowadzić do każdego miejsca. Najczęściej jednak Inwestorzy decydują się na wentylację grawitacyjną (tańszą, ale również wystarczającą) i wtedy bardzo ważna jest ilość i rozmieszczenie kominów w domu. W typowych projektach kominy są już oczywiście przewidziane, a Twoim zadaniem na tym etapie powinno być jedynie sprawdzenie czy ilość kanałów wentylacyjnych jest równa ilości pomieszczeń w domu. A jeżeli nie to czy jest miejsce na dodatkowe kanały? Jeżeli nie masz pewności co do tego to najlepiej skontaktuj się z autorem projektu.
Warto również abyś już teraz zapoznał się z artykułem [B036] Przewody kominowe wentylacyjne – zwykle jest ich za mało w którym dokładnie omawiam gdzie i ile kanałów wentylacyjnych powinieneś mieć.
Adaptacja projektu gotowego
Szukając projektu domu, który spełni wszystkie Twoje kryteria, często będziesz miał do czynienia z sytuacją gdy projekt jest prawie idealny. Na szczęście to „prawie idealny” da się poprawić tak żeby było idealnie. Gotowe projekty dopuszczają wiele różnych modyfikacji tak abyś dostosował je do swoich wymagań. Najważniejsze rzeczy jakie możesz zmienić to zwykle układ ścianek działowych, wielkość i rozmieszczenie okien, kąt nachylenia dachu, kolorystyka elewacji. Jeżeli chcesz wiedzieć co dokładnie można, a czego nie można zmienić najlepiej skontaktuj się z autorem projektu. Dzięki wprowadzeniu zmian będzie można np. zmienić układ pomieszczeń wewnątrz lub dopasować dom do wymagań stawianych przez MPZP lub WZ.
Podsumowanie
Jeżeli poważnie potraktowałeś moje wskazówki z tego oraz poprzedniego wpisu to w tym momencie powinieneś mieć wybranych już kilka projektów domu, które spełniają Twoje oczekiwania. W kolejnym wpisie pomogę Ci dokonać kolejnej selekcji ze względu na dopasowanie budynku do Twojej działki.
Krystian Lemkowski
Przeczytaj też pozostałe wpisy z serii „jak wybrać projekt domu”:
[B003] Jak wybrać projekt domu część 1/4 – określ potrzeby
[B004] Jak wybrać projekt domu część 2/4 – idealny układ pomieszczeń
[B005] Jak wybrać projekt domu część 3/4 – ustawienie domu względem stron świata
[B006] Jak wybrać projekt domu część 4/4 – wizualizacja a rzeczywistość