Wybór technologii budowy
Gdy przymierzasz się do budowy domu masz przed sobą prawie niezliczoną ilość projektów, rozwiązań i materiałów do wyboru. Ten wpis chcę poświęcić rzeczy fundamentalnej, czyli wyborowi z jakich materiałów ten dom zbudować. Warto nad tym się zastanawiać już na etapie szukania projektu, żeby świadomie postawić na optymalne rozwiązanie.
Domy z bali drewnianych budowano w Polsce już co najmniej 2700 lat temu (np. osada w Biskupinie), natomiast istotny rozwój budownictwa murowanego tradycyjne przypisuje się czasom Kazimierza Wielkiego (około 650 lat temu). Domy murowane dostępne dla przeciętnego człowieka zaczęły powstawać na przełomie XIX i XX wieku, czyli ponad 120 lat temu. Przez te setki lat technologia stale się rozwijała i zmieniała. Do dnia dzisiejszego, jedynie z małymi zmianami, przetrwała tradycyjna technologia domu z bali drewnianych. Jednak to nie jej będzie poświęcony ten wpis (Uwaga: proszę nie mylić domów drewnianych z bali, z domami drewnianymi szkieletowymi. To są dwie różne technologie).
Obecnie w Polsce, przy budowie domów dominuje technologia murowana, a zaraz za nią plasuje się technologia szkieletu drewnianego. Technologia szkieletowa, zwana też potocznie kanadyjską występuje powszechnie na całym świecie, szczególnie w krajach ameryki północnej i krajach europejskich o zimnym klimacie (np. Szwajcaria, kraje skandynawskie). W Polsce jest to ciągle mniejszość, ale Inwestorzy coraz częściej decydują się na budowę właśnie takiego domu. Jeżeli Ty też się nad tym zastanawiasz to mam dla Ciebie odpowiedź. Bardzo stanowczą i konkretną odpowiedź: w 90% przypadków nie warto. Jestem pewny, że w Internecie znajdziesz wiele plusów domów szkieletowych, wiele zalet w porównaniu do domów murowanych. Pewnie nawet większość z nich jest prawdziwa. Tylko czy faktycznie, podczas całej budowy i potem w codziennym użytkowaniu, chcesz poświęcać na to wszystko uwagę, czy po prostu mieszkać i niczym się nie martwić?
Dom szkieletowy
Jestem pewny, że wiesz jak buduje się ściany murowane. Wystarczy ustawić jeden pustak na drugim, a pomiędzy nimi umieścić trochę zaprawy i tak aż do dachu. Stropy i posadzki również wykonane są z elementów na bazie betonu lub ceramiki, a całość zalana betonem. W domach drewnianych ściana jest zrobiona ze słupków (drewnianych oczywiście), które stanowią element nośny i obłożone są okładzinami z obydwu stron. Podobnie podłogi i stropy wykonane są z belek drewnianych i obłożone płytami stanowiącymi podłogę i sufit. Obydwie konstrukcje muszą spełniać te same wymagania odnośnie wytrzymałości pod obciążeniem śniegiem czy wiatrem. I z tym zwykle nie ma żadnego problemu. Wszystko tkwi jednak w detalach.
Dlaczego dom murowany jest lepszym wyborem
1. Koszty budowy domu
Do domów drewnianych przylgnęła opinia, że są tańsze niż murowane. I rzeczywiście gdy spojrzeć na szacunkową wycenę SSO (Stanu Surowego Otwartego) to zwykle jest taniej niż dom murowany. Sęk w tym że SSO w obydwu technologiach oznacza co innego. Trudno tu podać uogólniony przykład, ale jedno jest pewne. Gdy porównujesz ceny obydwu technologii zwróć uwagę na to co jest w zakresie: jaki rodzaj pokrycia ścian, jaki rodzaj pokrycia dachu, jaki stopień wykończenia wnętrza, jaki standard wykonania. Dodatkowo często można się spotkać z rzeczywiście okazyjną ceną za dom szkieletowy. Taka sytuacja również powinna dać do myślenia, bo możliwe, że do budowy wykonawca użyje wtedy niskiej jakości materiałów. Fachowo wykonany dom szkieletowy z dobrej jakości materiałów ostatecznie będzie kosztował tyle samo lub więcej niż murowany. Fakt, to tylko zgrubne szacunki, ale uważaj: kierowanie się ceną przy wyborze technologii budowy domu to zła droga.
2. Trwałość domów szkieletowych i murowanych
Trwałość domów murowanych jest chyba każdemu znana. Jeżeli dom jest zadbany to zwykle remonty robi się dlatego, że wystrój wnętrza jest już niemodny, a nie dlatego, że konstrukcja domu i elementy odpowiedzialne za funkcjonalność budynku są już zużyte. Śmiało można stwierdzić, że dobrze wybudowany dom wytrzyma 50 lat bez istotnego remontu (nie mam tutaj na myśli malowania ścian itp., tylko raczej duże prace przy konstrukcji budynku). Czyli w praktyce, gdy wybudujesz dom i będziesz o niego dbał to oprócz dbania o estetykę i czystość nie będziesz musiał się wiele martwić. Tanie materiały i małe błędy wykonawcze nie są tutaj dużym kłopotem. Konstrukcje szkieletowe oczywiście również wytrzymają podobny okres użytkowania jednak są one dużo bardziej wrażliwe na warunki użytkowania. Uszkodzenia na elewacji, ścian, instalacji itp. trzeba naprawiać zdecydowanie szybciej i stale pilnować, czy nic się nie niszczy. Jakość materiałów i dokładność wykonawcy są bardzo istotne. Drobne nieszczelności w ścianach mogą prowadzić np. do pleśnienia drewna. Rzeczywiście, problemy z trwałością mogą się pojawić zawsze, ale w mojej ocenie znacznie częściej i poważniej występują w konstrukcjach szkieletowych.
Ten artykuł to jedynie ułamek informacji jakie będą Ci potrzebne przy budowie domu. Zapisz się na newsletter i dowiedz się więcej!
3. Jakość wykonania budynku
Technologia murowana jest w Polsce powszechnie znana. Na pewno znasz kilka osób, które budowały dom w tej technologii i mogą się z Tobą podzielić doświadczeniem. Jest na ten temat dużo informacji w Internecie (m.in. ten Blog) i nawet jeżeli stawiasz swoje pierwsze kroki w budownictwie to dasz radę skontrolować jakość wykonania robót. Podobnie sytuacja wygląda z materiałami budowlanymi. Niestety budownictwo drewniane jest pod tym względem dużo bardziej wymagające. Albo musisz zawierzyć całkowicie firmie wykonawczej, albo poznać wszystkie tajniki domów szkieletowych. Pierwszej opcji nie polecam bo na budowie tak samo jak na drodze obowiązuje zasada ograniczonego zaufania. Druga opcja jest dużo lepsza, ale też trudniejsza. Aby wykonać dom drewniany naprawdę dobrze trzeba poświęcić sporo pracy nad detalami takimi jak poprawne zabezpieczenie przed wiatrem, wodą, wilgocią itp. Każdy z tych aspektów charakteryzuje się bardzo dużą ilością szczegółów, które będziesz musiał poznać. Wszystko to jest bardzo ciekawe dla budowlańca, ale czy dla Ciebie też? Masz na to czas? Masz wystarczającą wiedzę techniczną, żeby ocenić dwa podobne rozwiązania? Oczywiście w budownictwie murowanym też ważne są detale. Tyle, że na ich temat bez problemu znajdziesz informacje w Internecie, a drobnego błędu wykonawczego możesz nawet nie zauważyć.
4. Jakość materiałów budowlanych
W domach murowanych sprawa jest stosunkowo prosta. Kupujesz materiał taki jak cegła czy pustak i samo to świadczy o jego jakości. Producent każdego materiału budowlanego musi zapewnić jego określone parametry i uzyskać stosowne certyfikaty aby w ogóle móc go sprzedawać, a materiały te są powszechnie dostępne. Ponadto nie ma problemu aby zamienić materiał gorszy na lepszy, np. gdy chcesz uzyskać ścianę o lepszej izolacyjności cieplnej. Niestety z drewnem bywa różnie. Drewno o wysokiej i sprawdzonej jakości jest stosunkowo drogie. Dlatego zdarza się, że wykonawcy oszczędzają na drewnie i stosują drewno bez świadectwa jego wytrzymałości, a nawet niedosuszone (uwaga: podobnie sytuacja wygląda w tradycyjnych więźbach dachowych!). Takie drewno raczej nie spowoduje katastrofy budowlanej, ale paczenie się i trzeszczenie stropu jak najbardziej. Drewno jest materiałem niejednorodnym, naturalnym i z tego względu po prostu „jest jakie jest”. Trzeba umieć wybrać te dobre i mieć świadomość kosztów. Materiały do budowy ścian murowanych są produktem powtarzalnym o stałych i znanych parametrach. Jak dla mnie to znów plus na rzecz domów murowanych.
5. Swoboda wyboru rozwiązań
Dom drewniany jest pewnego rodzaju rozwiązaniem systemowym. Wszystkie elementy konstrukcyjne są wykonane z drewna, okładziny ścienne z płyt OSB/sklejki, a wszelkie warstwy izolacyjne z odpowiednich tworzysz sztucznych. Z jednej strony powinno to gwarantować, że dom zbudowany zgodnie z systemem jest zbudowany dobrze. Jednak w rzeczywistości wszystko zależy od kosztów i fachowości wykonawcy. Z drugiej strony jest to rozwiązanie mało elastyczne. W domach murowanych można bez problemu wyróżnić kilka rodzajów np. nadproży i zastosować te, które się chce (żelbetowe monolityczne, prefabrykaty typu L, prefabrykaty gazobetonowe, stalowe itd.). Nie zawsze jest to potrzebne, ale czasem ma to uzasadnienie ekonomiczne, konstrukcyjne lub związane z izolacyjnością cieplną.
6. Popularność domów murowanych
Popularność tradycyjnego budownictwa jest to cecha, która ściśle łączy się z wieloma innymi. Technologia murowana jest najlepiej znana projektantom i wykonawcom. Dzięki temu wybór projektów domów w tej technologii jest największy. Podobnie największy jest wybór materiałów i rozwiązań technicznych. A co najważniejsze łatwiej będzie znaleźć rzetelnego wykonawcę i łatwiej sprawdzić poprawność wykonania robót.
7. Dom który jest zdrowy i ekologiczny
Często podnoszonym argumentem mającym przemawiać za budową domów z drewna jest ich naturalny i zdrowy klimat. Drewno jest przecież materiałem ekologicznym i „zdrowym”. Niestety jest to zbyt duże uproszczenie. Drewno w domu szkieletowym jest tylko jednym z setek (!) materiałów jakie są użyte do budowy. Podobnie np. gazobeton jest tylko jednym z wielu materiałów w domach murowanych. Poza tym drewno musi być zabezpieczone przed ogniem i szkodnikami za pomocą tzw. chemii budowlanej. Powszechne w budownictwie szkieletowym płyty OSB i inne materiały drewnopochodne również zawierają różnego rodzaju kleje, farby itp. A ostatecznie, niezależnie od tego czy ściana jest drewniana czy murowana – nie będziesz miał z nią bezpośredniego kontaktu. Zawsze jest pokryta tynkiem, płytą kartonowo-gipsową lub innym materiałem. Moim zdaniem właściwości zdrowotne materiałów wykończeniowych, tych z którymi domownicy mają bezpośredni kontakt, jest dużo ważniejsza niż materiałów ukrytych w głębi ściany. W tym przypadku żadna z technologii nie ma przewagi.
Temat „zdrowych” materiałów budowlanych poruszam również w artykule [B033] Murowane ściany nośne parteru. Znajdziesz tam wiele konkretnych informacji dotyczących popularnych materiałów murowych.
8. Akustyka w domu drewnianym i murowanym
Dom, w którym ściany są murowane, a stropy betonowe ma dobre właściwości akustyczne. Bardzo dobrze izoluje dźwięki z zewnątrz oraz dźwięki pomiędzy kondygnacjami. Nieco gorzej wygląda izolacja dźwięków pomiędzy pomieszczeniami na tym samym poziomie, jednak dużą rolę odgrywaja tutaj dźwiękochłonność drzwi. Domy szkieletowe również dobrze izolują dźwięki z zewnątrz, ale zapewnienie podobnej dźwiękochłonności wnętrza co w domu murowanym, wymaga dodatkowych zabiegów. Lekkie drewniane stropy i cienkie ściany pokryte płytami G-K są mniej dźwiękochłonne od ich murowanych odpowiedników. Istnieje wiele sposobów wykonania izolacji akustycznej konstrukcji drewnianych i możliwe jest osiągnięcie jednakowego standardu niezależnie od rodzaju domu. Różnica polega tylko na tym, że w domu drewnianym będzie to generowało dodatkowe koszty. Ta uwaga dotyczy również domów murowanych ze stropem drewnianym. Takie rozwiązanie stanowi pozorną oszczędność. Faktycznie konstrukcja stropu drewnianego jest tańsza niż betonowego, jednak gdy będziemy chcieli go zaizolować akustycznie ostateczna cena może być większa. Analogicznie sytuacja wygląda przy porównywaniu schodów o konstrukcji drewnianej i żelbetowej. Te drugie zawsze będą mniej podatne na trzeszczenie podczas chodzenia.
9. Ogrzewanie i wentylacja
Obecnie najbardziej powszechnym sposobem ogrzewania nowych budynków w Polsce jest ogrzewanie podłogowe. Jest to bardzo dobre rozwiązanie i moim zdaniem należy je traktować jako rozwiązanie podstawowe. Bardzo łatwo zrobić takie ogrzewanie w domu murowanym na parterze jak i na piętrze. Betonowe wylewki na każdej kondygnacji doskonale się do tego nadają. Ponadto taki budynek ma możliwość akumulacji ciepła, dzięki czemu w naturalny sposób jest odporny na wahania temperatury wewnątrz i na zewnątrz. Jest to bardzo dobre, komfortowe i ekonomiczne rozwiązanie. Wentylacja w domu murowanym może być zarówno grawitacyjna za pomocą kominów jak i mechaniczna. Obydwa warianty sprawdzą się bardzo dobrze. W domach drewnianych, podłoga na parterze i piętrze jest zwykle drewniana (chyba, że dom jest na płycie, ale to osobna kwestia i dotyczy raczej domów parterowych). Wykonanie wylewki betonowej z ogrzewaniem podłogowym na takiej lekkiej konstrukcji wymaga jej wzmocnienia, lub zastosowania specjalnych rozwiązań systemowych. Oczywiście generuje to dodatkowy koszt. Dlatego najlepszym sposobem ogrzewania w domu drewnianym jest rozprowadzenie ciepłego powietrza przez kanały wentylacyjne. Wymusza to zastosowanie wentylacji mechanicznej (droższej niż grawitacyjna). Rozwiązanie takie również ma swoje zalety: dom szybciej się nagrzewa i łatwiej sterować temperaturą w domu. Wielu osobom takie rozwiązanie może odpowiadać, należy jednak pamiętać, że jest to w Polsce mniej popularne rozwiązanie i będzie wymagało specjalistycznej wiedzy przy projektowaniu i wykonawstwie. W przypadku domów parterowych na płycie fundamentowej można zastosować ogrzewanie podłogowe (tzw. płyta fundamentowo-grzewcza) i będzie to najlepsze rozwiązanie dla domu szkieletowego (ale nie najtańsze). Ja natomiast jestem zwolennikiem prostych, trwałych i łatwych w obsłudze rozwiązań, tak aby mieszkaniec domu nie musiał spędzać zbyt wiele czasu na obsłudze różnych systemów i urządzeń. I za takie najprostsze i bardzo dobre rozwiązanie uważam ogrzewanie podłogowe i wentylację grawitacyjną. Czyli znów plus dla domu murowanego.
Myślisz, że podane tu informacje mogą się jeszcze komuś przydać? Udostępnij je!
10. Elewacja domu drewnianego i murowanego
Powszechnie w Polsce wykonuje się elewacje zewnętrzne jako tynkowane. Oczywiście można to zrobić zarówno w domu murowanym jak i drewnianym. W murowanym wykonuje się elewację na styropianie a w drewnianym na wełnie mineralnej. Obydwa rozwiązania są dobre, ale na wełnie droższe. Domy drewniane świetnie sprawdzają się, przy elewacjach z różnego rodzaju okładzin: drewnianych, drewnopochodnych i różnego rodzaju panelach elewacyjnych. Jest to ciekawe urozmaicenie architektoniczne, jednak jak zwykle generuje dodatkowe koszty i wymaga przypilnowania wielu detali przy wykonawstwie. Często takie elewacje np. z desek wymagają konserwacji i malowania już po 10 latach użytkowania. Z drugiej strony klasyczny tynk cienkowarstwowy na styropianie w domu murowanym może nie wygląda tak efektownie, ale jest prosty w wykonaniu, stosunkowo tani i bardzo trwały.
11. Wykończenie wnętrza
W całkowicie gotowym wnętrzu nie widać różnicy pomiędzy jedną a drugą konstrukcją domu. Różnica jest jedynie na etapie wykonawstwa, a szczególnie układania płytek podłogowych na konstrukcji drewnianej. Ze względu na większą odkształcalność drewna, przy takiej pracy, konieczne jest użycie specjalnej technologii. Jak najbardziej wykonalne, ale jak zwykle droższe niż na posadzce betonowej.
12. Fundamenty
W klasycznym murowanym domu fundamenty są dość poważną, ciężką konstrukcją, która później jest całkowicie zasypana wewnątrz piaskiem i zalana tzw. chudym betonem. Dzięki temu pod spodem nie ma pustej przestrzeni a na wierzchu można wykonać kolejne etapy prac. Klasyczny dom drewniany również ma ściany fundamentowe, jednak mogą być one mniejsze i tańsze. Niestety typowym rozwiązaniem w domach drewnianych jest zastosowanie pustej przestrzeni wewnątrz ścian fundamentowych, podczas gdy na ścianach ustawione są drewniane belki a na nich podłoga. W pustej przestrzeni umieszcza się instalacje wodociągowe i kanalizacyjne a podłogę ociepla od spodu. I właśnie ta pusta przestrzeń stanowi idealne mieszkanie dla wszelkich małych zwierzątek i robaków. Możliwe jest też pomieszanie obydwu technologii, tzn. wykonaniu stanu zero jak w domu murowanym, a na tym ustawienie drewnianego szkieletu. W takim jednak wypadku dom drewniany traci swoją dużą zaletę, czyli brak mostków cieplnych do fundamentów. A co z płytą fundamentową? Jest to bardzo dobre rozwiązanie, szczególnie w połączeniu z ogrzewaniem podłogowym. Jednocześnie jest to rozwiązanie bardzo drogie .W ogólności trudno mówić to o rozwiązaniu lepszym czy gorszym. A jednocześnie trudno wybrać w domu drewnianym rozwiązanie optymalne. Na pewno odradzam rozwiązanie z pustą przestrzenią pod podłogą parteru. Takie miejsce na pewno znajdzie swojego (nieproszonego) mieszkańca.
Jeszcze jeden powód - poczucie bezpieczeństwa
Z technicznego punktu widzenia, każda konstrukcja musi spełniać te same standardy co do wytrzymałości, trwałości, odporności pożarowej itd. I nawet gdy masz tego świadomość to zadaj sobie pytanie w jakim domu czujesz się bezpieczniej? To jest bardzo subiektywna ocena, ale poczucie bezpieczeństwa podczas burzy, wichury, czy zamieci śnieżnej również świadczy o komforcie użytkowania budynku.
Praktyczny wybór technologii budowy domu
Jak widzisz przytoczyłem wiele właściwości domów murowanych jak i szkieletowych. Wiele tematów potraktowałem bardzo ogólnikowo, a zwolennicy każdej z technologii mogliby dyskutować nad detalami przez wiele godzin. Niektóre cechy, które ja uznałem za wady mogą być dla Ciebie nieistotne. Jeśli tak, to jak najbardziej możesz rozważać budowę domu drewnianego. Wiem jednak, że dla wielu Inwestorów wchodzenie zbyt głęboko w szczegóły jest kłopotliwe. Stąd też, mimo sympatii do budownictwa drewnianego, wynika moje przekonanie, że lepszym rozwiązaniem jest dom murowany. Nie zawsze jest idealny, ale pod każdym względem jest po prostu dobry lub bardzo dobry. Jest stosunkowo łatwy i tani w wykonaniu (chyba, że budujesz dom luksusowy), jest prosty i bezproblemowy w obsłudze, tani w utrzymaniu, trwały. Dla większości osób jest po prostu dobrym rozwiązaniem. Więc po co kombinować?
Jeżeli jednak czujesz, że chcesz spróbować czegoś nowego, lubisz budownictwo, masz zacięcie do nauki i eksperymentowania to możesz spróbować budowy domu drewnianego. Ale tu też mam jedną radę. Zamiast podpatrywać sposób budowania w USA czy w Kanadzie poszukaj rozwiązań z krajów Europejskich (skandynawia, Szwajcaria itp.). Europejski sposób budowania i dbałość o detale jest dużo bliższa naszej polskiej tradycji budowlanej.
Chętnie też poznam Twoje doświadczenia i opinie na temat budowy domu murowanego lub szkieletowego. Jeśli chcesz, zostaw komentarz pod tym wpisem.
Projekt domu
Wybór odpowiedniej technologii warto rozważyć jak najwcześniej. Najlepiej jednocześnie z szukaniem najlepszego projektu domu. Jak wybrać ten najlepszy? Odpowiedź znajdziesz w poprzednich wpisach:
Jeśli jesteś zainteresowany zjawiskami jakie zachodzą w Twoim domu i z jakimi musi zmierzyć się konstrukcja to zapraszam do przeczytania artykułu: [B026] 4 żywioły w Twoim domu, czyli fizyka budowli cz. 1/3.
Zapraszam do dalszej lektury!
Krystian Lemkowski 🙂